Kilka słów o Funduszach Europejskich

Fundusze Europejskie stają się ostatnio coraz bardziej popularnym tematem w Polsce. Nasi krajanie odkrywają zalety możliwości ubiegania się o unijne pieniądze. Swoista moda na to zagadnienie sprawia, że jest ono poruszane w mediach. Dba się o dotarcie do jak najszerszej grupy odbiorców, czego przykładem są liczne konkursy dla młodzieży mające na celu rozwijanie świadomości o dotacjach unijnych i licznych programach europejskich, jak i o strukturze czy historii Unii. Pragnąc uroczyście otworzyć naszego bloga, chcemy przedstawić pokrótce najważniejsze informacje dotyczące Funduszów Europejskich.

Czym są Fundusze Europejskie?

Zasoby własne Unii Europejskiej to środki finansowe Wspólnoty, gromadzone przez państwa członkowskie i przekazywane do unijnego budżetu. Pochodzą one z trzech głównych źródeł:

• z ceł, które są pobierane z państw niebędących członkami Unii – są to tzw. tradycyjne zasoby własne UE;
• z dochodów z VAT (Value Added Tax - podatek od wartości dodanej);
• 0,73 procenta Produktu Narodowego Brutto (PNB) każdego kraju członkowskiego.

Kwota, jaką członkowie Unii wpłacają do budżetu, w sporej części zależy od rozwoju gospodarczego kraju. Bogatsze państwa wpłacają do Unii Europejskiej więcej niż kraje biedniejsze, lecz mimo to nie otrzymują wyższych dotacji.

W 2007 roku do Polski z Unii trafiło 7,8 miliarda euro, co stanowiło 7,4 procenta wszystkich unijnych wydatków. Po odliczeniu krajowej składki okazało się, że Polska zarobiła ok. 5,1 miliarda euro.

Na co są przeznaczone Fundusze?

Pieniądze są przeznaczane na realizację wspólnej polityki rolnej (w tym rybactwa i rybołówstwa) oraz polityki spójności. Mają one podnieść konkurencyjność w Unii Europejskiej, a także pomóc w rozwoju takich aspektów życia jak rolnictwo, kultura, infrastruktura, szkolnictwo czy wymiar bezpieczeństwa. Część budżetu służy do opłacania instytucji administracyjnych UE oraz do niesienia pomocy humanitarnej i rozwojowej dla krajów spoza Wspólnoty.

Jak wygląda planowanie budżetu Unii Europejskiej?

Istnieją dwa rodzaje budżetu UE:

• roczny – jest podobny do budżetu krajowego, ma doprecyzowaną liczbę wydatków i dochodów. Funkcjonuje w ramach budżetu wieloletniego.
• wieloletni – jest planem finansowym, w którym ustalane są jedynie limity wydatków w pojedynczych aspektach. Określa się w nim jedynie priorytety na najbliższe 7 lat i podaje maksymalną kwotę, która może być użyta w tym czasie. Jego celem jest kontrolowanie budżetu Unii Europejskiej.

Na koniec każdego roku wydatki i wpływy powinny się równoważyć.

Pojęcia dotyczące Funduszy Europejskich – jak je rozumieć?

• Polityka strukturalna – jest to pojęcie dotyczące interwencji Wspólnot Europejskich (Unii Europejskiej).
• Polityka regionalna – polega na zwiększaniu spójności ekonomicznej i społecznej w Unii Europejskiej, czyli koncentruje się na pomocy finansowej dla regionów.
• Polityka spójności – jej podstawowym celem jest niwelowanie zróżnicowań wewnątrz Unii.

W praktyce określenia te są używane zamiennie i przyjmuje się, że polityka strukturalna, regionalna i spójności mają jeden cel, jakim jest wyrównanie różnic gospodarczych między regionami Wspólnoty. W ramach tej polityki najbiedniejsze regiony (poziom zamożności określa PKB regionu) otrzymują największe dofinansowania. Powoduje to wzrost konkurencyjności w całej Unii.

Zasady polityki regionalnej

• Zasada partnerstwa – na każdym etapie tworzenia projektu aktywni powinni być wszyscy zainteresowani partnerzy społeczni.
• Zasada dodatkowości (uzupełnienia, współfinansowania) – fundusze krajowe dopełniają środki ofiarowane przez Unię i vice versa.

Te dwie zasady są głównymi zasadami polityki regionalnej Unii Europejskiej.

• Zasada subsydiarności – wszystkie działania powinny być podejmowane na jak najniższym szczeblu, który jest zdolny do ich wykonania.
• Zasada koncentracji – ograniczenie działań jedynie do projektów, które mają podstawowe znaczenie dla spójności społeczno-gospodarczej Unii. Oznacza ona także skupienie działań wokół dokładnie określonych celów.
• Zasada programowania - instytucje Unii Europejskiej kontrolują i monitorują wykorzystanie środków przeznaczonych na konkretny cel.
• Zasada koordynacji - skupienie działań i środków polityki regionalnej na priorytetach. W ten sposób dofinansowania otrzymują regiony i projekty, która są najbardziej potrzebujące.

Polityka spójności Unii Europejskiej

Polega ona na niwelowaniu różnic ekonomicznych i społecznych między poszczególnymi regionami Unii Europejskiej. Przede wszystkim chodzi o likwidację zacofania niektórych terenów.

Polityka spójności opiera się na dotacjach dla konkretnych regionów. Polega na realizacji trzech najważniejszych celów:

• konwergencji (czyli spójności) - Unia Europejska wspiera rozwój infrastruktury oraz potencjału gospodarczego i ludzkiego najbiedniejszych regionów. Jest to ponad 80% wydatków w ramach funduszy strukturalnych.
• podniesienia konkurencyjności regionów i zatrudnienia – Wspólnota dba o rozwój innowacji oraz badań naukowych, a także o rozwój i szkolenia zawodowe w mniej rozwiniętych regionach. Te wydatki wynoszą ponad 15% całości.
• europejskiej współpracy terytorialnej – jest to wzajemne wspieranie, promocja i realizacja projektów o charakterze międzynarodowym na terytorium całej Unii Europejskiej.

O tym, który region otrzyma dotacje i ile będą one wynosić, decyduje jego PKB. Jeśli PKB na jednego mieszkańca w danym regionie jest mniejsze niż 75 procent średniej w Unii Europejskiej, wówczas taki region może liczyć na wsparcie z dotacji unijnych.

NUTS

NUTS (Nomenclature of Units for Territorial Statistics - Nomenklatura Jednostek Statystyki Terytorialnej) to regiony, na które został podzielony cały obszar Unii Europejskiej. Ten podział ułatwia typowanie terytoriów potrzebujących pomocy, a także umożliwia porównywanie różnych danych statystycznych w poszczególnych krajach (np. bezrobocia, poziomu życia, itp.).

Warto zauważyć, że większość regionów, które obecnie potrzebują pomocy, znajduje się w krajach, które niedawno przystąpiły do Wspólnoty. Przystąpienie sporej liczby uboższych krajów do Unii Europejskiej sprawiło, że nawet najsłabsze regiony w starych państwach członkowskich przestały się kwalifikować do wsparcia w celu „Konwergencja”. Istnieje także pewna liczba obszarów w fazie przejściowej, które otrzymują wsparcie częściowe – zostały im odebrane zwykłe dofinansowania, lecz zupełny brak dostępu do unijnych pieniędzy mógłby wpłynąć niekorzystnie na ich gospodarkę.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

Jest największym funduszem. EFRR finansuje wszystkie programy unijne, które mają na celu pomoc opóźnionym w rozwoju regionom. Z tego funduszu finansuje się między innymi  inicjatywy na rzecz rozwoju lokalnego oraz zatrudnienia, działalności małych i średnich przedsiębiorstw, inwestycje produkcyjne umożliwiające tworzenie lub utrzymywanie trwałego zatrudnienia, infrastrukturę, rozwój turystyki oraz inwestycji w dziedzinie kultury czy ochronę i poprawę stanu środowiska.

Na tym też funduszu skupimy się przy omawianiu projektów realizowanych we Wrocławiu.

Europejski Fundusz Społeczny

Został stworzony, aby poprawić jakość i dostępność miejsc pracy i możliwości zatrudnienia w Unii Europejskiej. Zajmuje się m.in. promocją aktywnej polityki rynku pracy mającą na celu przeciwdziałanie i zapobieganie bezrobociu, przeciwdziałaniem zjawisku wykluczenia społecznego, doskonaleniem kadr gospodarki czy zwiększeniem dostępu i uczestnictwa kobiet na rynku pracy.

Fundusz Spójności

Wspiera on dwa sektory: środowisko i transport. Głównymi odbiorcami pomocy w ramach Funduszu Spójności są jednostki samorządu terytorialnego, tworzone przez nie związki gmin lub inne podmioty publiczne, np. przedsiębiorstwa komunalne będące własnością gminy. Pieniądze z tego funduszu przeznaczane są na zapewnienie spójności sieci komunikacyjnej kraju i poszczególnych regionów z innymi krajami Europy, rozwój bezpiecznej infrastruktury drogowej oraz na przeróżne inwestycje związane z poprawą stanu środowiska (chociażby takie jak racjonalizacja gospodarki odpadami i ochrona powierzchni ziemi czy poprawa jakości wód powierzchniowych). Pomoc z Funduszu Spójności otrzymują kraje, a nie regiony, tak jak to jest w przypadku EFS i EFRR. Środki tego funduszu trafiają do państw członkowskich, w których Produkt Narodowy Brutto (PNB) na jednego mieszkańca jest niższy niż 90 proc. średniej w państwach Unii Europejskiej.

Inne fundusze

Są to Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i Europejski Fundusz Rybacki. Wiążą się one z prowadzeniem Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej, a nie polityki regionalnej.

Inicjatywy Wspólnoty

Oprócz wyżej wymieniowych funduszy, Unia wspiera kraje członkowskie poprzez różne inicjatywy. Obecnie funkcjonują trzy: JASPERS, JESSICA i JEREMIE. Pomagają one w rozwoju przedsiębiorstw czy miast.

Ważne dokumenty związane z funduszami unijnymi

• Strategiczne Wytyczne Wspólnoty (SWW) – jest to dokument unijny, który określa obszary, dla których powinny zostać przeznaczone dotacje unijne.
• Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia (NSRO), inaczej Narodowa Strategia Spójności (NSS) – to najważniejszy polski dokument dotyczący dotacji europejskich. Określa, na co powinny zostać wydane pieniądze otrzymane przez Polskę z poszczególnych funduszy.

Powyższe informacje zostały napisane na podstawie artykułu znajdującego się TUTAJ.

Pragniemy także zachęcić do udziału w stworzonej przez nas ankiecie dotyczącej Funduszy Europejskich, która znajduje się pod TYM linkiem.